Je kunt je het nauwelijks voorstellen, maar de bodem onder onze voeten is voortdurend in beweging. Op deze plek, diep onder de grond, loopt de Tegelenbreuk.
De Tegelenbreuk is onderdeel van een groot stelsel van breuken die door dit deel van Nederland lopen. Hoe goed je ook om je heen kijkt, de breuk zelf is niet te zien aan de oppervlakte. Toch zijn er in dit gebied tal van aanwijzingen te vinden die erop duiden dat er onder de grond bijzondere dingen gebeuren… Ga je mee?
Vroeger was dit een gevaarlijke plek! Er trokken roversbendes, plunderende soldaten en ander gespuis rond! Kun je het je voorstellen?
Boeren vonden een slimme manier om zichzelf en hun dieren te beschermen. Hier zie je hoe ze dat deden. Boerenschansen waren plekken met hoge muren en grachten eromheen, net als kastelen. Als er gevaar dreigde, konden boerengezinnen en hun vee hier veilig schuilen. Niet ver hiervandaan, in wat ooit een moeras was, stond zo’n boerenschans. Die werd zo’n 100 jaar geleden afgebroken. Tegenwoordig kun je hier een nagemaakte versie bekijken, waardoor je een levendig beeld krijgt van hoe het hier in vroeger tijden was.
In Venray en omgeving waren vroeger prachtige, kleurrijke heidevelden te vinden. Omdat de bloemen vele bijen aantrokken, werden veel mensen imker.
Het oude gemeentewapen uit 1851 toont zelfs een bijenkorf, en de schouwburg heet De Beejekurf. Tegenwoordig horen we vaak over bijen in het nieuws. Ze hebben het moeilijk, omdat hun leefgebied krimpt door een gebrek aan voedsel. Bijen brengen stuifmeel over. Daarom zijn ze heel belangrijk voor de groei van talloze soorten bomen en planten, maar ook voor groenten en fruit. Daarom is het belangrijk dat we onze omgeving zo vriendelijk mogelijk maken voor bijen. Bijvoorbeeld door het planten van bloeiende bloemen waar bijen nectar en stuifmeel kunnen verzamelen.
Dit riviertje heet de Loobeek. Kijk eens goed naar het water. Zie je die opvallende oranje tint? Dat is roest!
Je vraagt je misschien af: hoe kan water eigenlijk roesten? Dat zit zo. Het water dat je hier ziet stromen zit vol mineralen en ijzer. Het heeft lange tijd diep onder de grond gereisd en grote afstanden afgelegd. Hier bij de Tegelenbreuk komt het omhoog. Zodra het in aanraking komt met zuurstof, gaat het ijzer in het water roesten en krijgt het water deze bijzondere kleur. Dit verschijnsel heet wijst en komt maar op een paar plekken in Europa voor.
Er is iets bijzonders aan de hand bij de Tegelenbreuk. Omdat water altijd van hoog naar laag stroomt, zijn hooggelegen gebieden bijna altijd droger dan laaggelegen gebieden. Hier is het precies andersom! Maar hoe komt dat?
De Tegelenbreuk is een soort ondergrondse muur die het grondwater, dat diep onder de grond van hoog naar laag stroomt, tegenhoudt. Omdat het geen kant uit kan, wordt het omhoog geduwd naar de oppervlakte. Dit verschijnsel heet kwel. En dát zorgt ervoor dat hier juist de hoge gronden nat zijn en de lage gronden droog. Deze hoge gronden aan de Westkant van de Tegelenbreuk noemen we horst en de lage gronden aan de Oostkant van de Tegelenbreuk noemen we Slenk.
De breuken in de aardkorst zorgen ervoor dat grondwater aan de oppervlakte komt. Daardoor ontstond hier in het verleden een enorm, ondoordringbaar moeras. Kun je het je voorstellen?
Het moeras groeide. Het werd dikker en dikker, en hoger en hoger. Zo ontstonden enorme bulten van hoogveen in het landschap. Veenmos is een soort spons die enorme hoeveelheden water opslurpt. Maar er komt een moment dat er geen water meer bij kan, bijvoorbeeld bij veel regenval. Dan loopt het water weg naar lager gelegen gebieden. Zo ontstonden talloze ondiepe beekjes waarin water langzaam wegliep naar de Maas. En één van die beekjes is de Loobeek.
Misschien heb je het wel gemerkt: we hebben steeds vaker te maken met droogte. Vooral in de zomer. Dat is niet goed voor de natuur, landbouw en mensen. Er is minder drinkwater voor mensen en dieren, gras kleurt geel-bruin en blaadjes van bomen hangen slap. De breuken onder de grond kunnen dit probleem misschien wel oplossen.
De Tegelenbreuk is een soort muur die het grondwater tegenhoudt. Hierdoor ontstaat aan één kant van de breuk een enorme ondergrondse badkuip. Hierin kunnen we water opslaan voor droge periodes. Daarom is het belangrijk om dit oude landschap te herstellen, bijvoorbeeld door van de Loobeek weer een kronkelig beekje te maken waardoor water minder gemakkelijk over de Tegelenbreuk kan stromen.
Het originele landschap hier is een soort spons die het water vasthoudt.
Boeren konden niet zoveel met al die nattigheid. Daarom groeven ze sloten om het water snel af te voeren en het land droger en beter geschikt voor landbouw te maken. Maar nu klimaatverandering lange periodes van droogte en hevige regenval met zich meebrengt, hebben we die enorme spons opnieuw nodig. Het mooie is dat we daarbij hulp krijgen van een ijverig beestje: de bever! Voor hen is de Loobeek een paradijsje. Als je goed kijkt kun je echte beverdammen spotten. Dankzij deze bouwwerkjes komt het water hoger te staan, waardoor het gebied nat blijft. Leuk voor bevers én voor mensen.
Het water in en rond de Loobeek zit vol met ijzer. Soms, als je geluk hebt, zie je een dun kleurrijk laagje op het water drijven. Het lijkt wel olie, maar het is iets heel anders…
Wat je ziet zijn vliesjes die gemaakt worden door ijzerbacteriën. Die bacteriën zorgen ervoor dat je alle kleuren van de regenboog op het water kunt zien drijven. Als je goed om je heen kijkt, kun je ze dan vinden?
De wol van de schapen die in de Peel graasden, werd verhandeld, gesponnen en geweven tot vilt. Het vilt werd gemaakt in een volmolen, zoals deze.
In een volmolen werd waterkracht gebruikt om de wol urenlang te pletten en om te vormen tot vilt, dat werd gebruikt voor kleding. Omdat bij de Tegelenbreuk het water van hoog naar laag loopt, werd de volmolen op deze plek gebouwd. Bij het schoonmaken van de wol werd urine gebruikt. Daarom kon het hier ongelooflijk stinken!
De uitgestrekte, Het fokken van schapen was vroeger de belangrijkste bron van inkomsten in deze regio. De uitgestrekte, voedselarme heidegebieden waren niet geschikt voor landbouw, maar schapen hadden het hier uitstekend naar hun zin.
In de 19e eeuw werden enkele families in Noord-Limburg rijk dankzij de handel in schapen. Vanuit Venray liepen schaapsherders met hun kuddes helemaal naar Parijs! Daar bleef het niet bij: later gingen de schapen en hun herders zelfs met de boot naar Londen. Die handel in schapen bracht grote welvaart in Venray. De handelaren verenigden zich in de Grote Schaapscompagnie, die uiteindelijk door heel Europa in schapen handelde.
Je browser heeft geen toestemming om GPS te gebruiken en/of je exacte locatie te bepalen. Activeer deze instellingen en tik daarna op Check GPS om het opnieuw te proberen.
Een verborgen wereld vol geheimen wacht op je. Volg de gele route, luister aandachtig naar de verhalen en ontrafel de mysteries van Breukenland. Ben jij klaar voor het avontuur?
Je bent buiten het speelgebied. Loop een stukje terug of ga naar start. De app wordt dan vanzelf weer actief.
Gefeliciteerd, je hebt alle punten gevonden en de volle score behaald! Daar mag je trots op zijn. Wil je de verhalen thuis nog eens nalezen? Dat kan! Kijk dan op de pagina van dit speelgebied.