Als kasteelbewoner wil je natuurlijk niet dat de slotgracht droogvalt in de zomer of bevriest in de winter. Anders kunnen je vijanden zomaar binnenstormen! Aan de hoge kant van de breuk, de horst, wordt grondwater voortdurend omhoog gestuwd naar de oppervlakte. Omdat het kasteel precies is gebouwd op de plek waar het water omhoog komt, staat er altijd water in de slotgracht. En omdat het grondwater ongeveer 7°C is, bevriest het niet. Het Groot Kasteel was ooit een prachtig, indrukwekkend kasteel. Het werd aan het einde van de Tweede Wereldoorlog tijdens de bevrijding van Deurne in september 1944 kapotgeschoten.

Aan de hoge kant van de breuk, de horst, laat de ondergrond moeilijk water door. Hierdoor hoopt het water zich op en wordt de grond nat aan de oppervlakte. Aan de lage kant, de slenk, staat het water juist laag omdat het daar wel dieper de grond in kan stromen. De watermolen in het riviertje de Vlier, die al heel lang bestaat, maakt slim gebruik van dit hoogteverschil. Door de Peelrandbreuk stroomt er voortdurend water van hoog naar laag, waardoor het rad altijd draait. Vroeger werd de molen gebruikt om graan te malen. Weet jij hoe je kunt zien dat er veel ijzer in het water zit?

Dit riviertje ontstond ooit ten oosten van Deurne in de Peel, een uitgestrekt en ondoordringbaar moerasgebied.

Je vraagt je misschien af: hoe kan water eigenlijk roesten? Dat zit zo. Het water dat je hier ziet stromen zit vol mineralen en ijzer. Het heeft lange tijd diep onder de grond gereisd en grote afstanden afgelegd. Hier bij de Peelrandbreuk komt het omhoog. Zodra het in aanraking komt met zuurstof, gaat het ijzer in het water roesten en krijgt het water deze bijzondere kleur. Dit verschijnsel heet wijst en komt maar op een paar plekken in Europa voor.

De Peelrandbreuk is een soort ondergrondse muur, die het water dat diep onder de grond van hoog naar laag stroomt, tegenhoudt. Omdat het geen kant op kan, komt het hier naar boven, en daarom kan het hier flink nat zijn. Dit verschijnsel noemen we kwel.

Heel vroeger was het hoogteverschil veel duidelijker zichtbaar. Nu niet meer, omdat duizenden jaren geleden veel zand tegen de breuk is aangewaaid. Daarom vormt deze 1 kilometer lange bomenrij een mooie herinnering aan wat zich ondergronds afspeelt. Het idee om de bomen te planten ontstond toen de gemeente hier een woonwijk wilde bouwen en ontdekte dat de Peelrandbreuk door dit gebied loopt. Er werd besloten om geen huizen op de breuk te bouwen en in plaats daarvan dit park aan te leggen. In het voorjaar komen de bomen tot bloei, wat een prachtig schouwspel biedt.

De Peelhorst en de Roerdalslenk zijn door de Peelrandbreuk verschillend in hoogte. Hier is dit hoogteverschil nog eens extra benadrukt door een kunstmatige ophoging.

De laatste grote aardbeving vond plaats op 13 april 1992. Mensen in Deurne zeggen dat het voelde alsof er een grote, zware tank door de straat reed. Schilderijen vielen van de muur en er ontstonden scheuren in de muren van sommige huizen. Gelukkig raakte er niemand gewond.

Een kannenbuis is een buis gemaakt van gebakken klei. Deze buizen werden door de pottenbakkers zelf gemaakt. Bij opgravingen zijn veel overblijfselen van deze oude waterleidingen gevonden. Wist je trouwens dat de carnavalsvereniging van de Zeilberg De Pottenbakkers heet?

Vroeger was dit een lastige plek om te beklimmen met paard en wagen, maar de bocht hielp om de helling te overwinnen. Net als in de bergen. Wist je dat deze bocht ook een belangrijke rol speelt in de waterhuishouding van de Peel? Door de bocht stroomt regenwater makkelijker naar lager gelegen gebieden, waar het wordt opgevangen. Dat is weer belangrijk voor de natuur in dit unieke gebied.

Bij Natuur- en milieucentrum De Ossenbeemd, het startpunt van deze route, vind je een kleine tentoonstelling over de Peelrandbreuk. Je kunt er een film bekijken, en je kunt lakprofielen zien, die tonen hoe de Peelrandbreuk er onder de grond uitziet. Buiten geeft een waterpeilmeter de stand van het grondwater aan en kun je het Peelrandbreuk-spel “Wat hoor bij wat?” spelen. Dus hup, terug naar de start!