Welkom in Deurne
Deurne is altijd volop in beweging. Altijd al geweest. Al eeuwen lang beweegt de grond hier. Dit komt door de Peelrandbreuk die dwars door Deurne loopt.
Het land aan de ene kant van de breuk ligt hoger dan aan de andere kant. Hier in Deurne kun je dit hoogteverschil op enkele plaatsen goed zien. Het bijzondere aan de Peelrandbreuk is dat de hoge kant van de breuk nat is en de lage kant juist droog. Dat is anders dan je zou verwachten. Deze hoge natte gebieden heten wijstgronden. Tijdens de wandeling leer je alles over wijst, kastelen, watermolens en nog veel meer. Ga je mee?
Kastelen en slotgrachten
Langs de Peelrandbreuk vind je veel kastelen. Dit kasteel werd in de 14e eeuw gebouwd. Maar waarom werd het juist hier gebouwd? Dat heeft alles te maken met de breuk.
Als kasteelbewoner wil je natuurlijk niet dat de slotgracht droogvalt in de zomer of bevriest in de winter. Anders kunnen je vijanden zomaar binnenstormen! Aan de hoge kant van de breuk, de horst, wordt grondwater voortdurend omhoog gestuwd naar de oppervlakte. Omdat het kasteel precies is gebouwd op de plek waar het water omhoog komt, staat er altijd water in de slotgracht. En omdat het grondwater ongeveer 7°C is, bevriest het niet. Het Groot Kasteel was ooit een prachtig, indrukwekkend kasteel.
De watermolen toont de kracht van de Peelrandbreuk
Wist je dat de Peelrandbreuk dwars onder Deurne loopt? Het is een ondergrondse muur die het grondwater tegenhoudt.
Aan de hoge kant van de breuk, de horst, laat de ondergrond moeilijk water door. Hierdoor hoopt het water zich op en wordt de grond nat aan de oppervlakte. Aan de lage kant, de slenk, staat het water juist laag omdat het daar wel dieper de grond in kan stromen. De watermolen in het riviertje de Vlier, die al heel lang bestaat, maakt slim gebruik van dit hoogteverschil. Door de Peelrandbreuk stroomt er voortdurend water van hoog naar laag, waardoor het rad altijd draait. Vroeger werd de molen gebruikt om graan te malen. Weet jij hoe je kunt zien dat er veel ijzer in het water zit?
Je staat nu op de Peelrandbreuk
We zijn nu achter de watermolen. Hier bij het bruggetje kruist de Vlier de Peelrandbreuk.
Dit riviertje ontstond ooit ten oosten van Deurne in de Peel, een uitgestrekt en ondoordringbaar moerasgebied.
Hier kun je water zien roesten
Is het je al opgevallen dat het water een opvallende oranje tint heeft? Dat is roest!
Je vraagt je misschien af: hoe kan water eigenlijk roesten? Dat zit zo. Het water dat je hier ziet stromen zit vol mineralen en ijzer. Het heeft lange tijd diep onder de grond gereisd en grote afstanden afgelegd. Hier bij de Peelrandbreuk komt het omhoog. Zodra het in aanraking komt met zuurstof, gaat het ijzer in het water roesten en krijgt het water deze bijzondere kleur. Dit verschijnsel heet wijst en komt maar op een paar plekken in Europa voor.
Waarom is het hier zo nat?
Je staat nu aan de hoge kant van de Peelrandbreuk, op de zogeheten horst.
De Peelrandbreuk is een soort ondergrondse muur, die het water dat diep onder de grond van hoog naar laag stroomt, tegenhoudt. Omdat het geen kant op kan, komt het hier naar boven, en daarom kan het hier flink nat zijn. Dit verschijnsel noemen we kwel.
Bomen op de breuk
Wist je dat deze rij appelbomen de Peelrandbreuk volgt?
Het idee om de bomen te planten ontstond toen de gemeente hier een woonwijk wilde bouwen en ontdekte dat de Peelrandbreuk door dit gebied loopt. Er werd besloten om hier geen huizen te bouwen, maar een park aan te leggen. In het voorjaar komen de bomen tot bloei. Dan is het park op zijn mooist.
Diep onder de grond
Zie je de Peelrandbreuk op het scherm lopen? En heb je al ontdekt wat er gebeurt als je de breuk passeert?
Misschien vraag je je af waarom de breuk en de bomenrij niet gelijk lopen. Dat komt omdat de Peelrandbreuk, die op sommige plekken wel 4 kilometer diep is, niet recht, maar schuin door de aardkorst loopt. Daardoor is de exacte locatie op veel plekken niet helemaal duidelijk. Wetenschappers doen veel onderzoek naar de breuken. Elk jaar komen ze meer te weten over de mysterieuze wereld onder onze voeten. Wat denk jij dat er nog meer te ontdekken valt over de Peelrandbreuk?
Hoog en laag
De Peelrandbreuk loopt als een ondergrondse bergketen dwars onder Deurne. Misschien kun je het je moeilijk voorstellen, omdat hier boven de grond nauwelijks iets van te zien is.
Duizenden jaren geleden is er veel zand tegen de breuk aangewaaid, waardoor het hoogteverschil tussen de ene kant en de andere kant van de breuk niet zo goed meer te zien is. Daarom is hier een heuvel gemaakt die laat zien hoe het hier ooit was.
Toen de aarde begon te schudden
De breuken onder de grond zijn nog altijd in beweging. Boven de grond merk je hier meestal niets van. Maar heel, heel soms laat de Peelrandbreuk de aarde eventjes schudden.
De laatste grote aardbeving vond plaats op 13 april 1992. Mensen in Deurne zeggen dat het voelde alsof er een grote, zware tank door de straat reed. Schilderijen vielen van de muur en er ontstonden scheuren in de muren van sommige huizen. Gelukkig raakte er niemand gewond.
De pottenbakkers van de Zeilberg
Al in de 17e eeuw waren hier pottenbakkers actief. Zij legden een van de eerste waterleidingen aan om in droge zomers water vanaf de natte horst aan de ene kant van de Peelrandbreuk via zogenaamde kannenbuizen naar de droge kant te brengen.
Een kannenbuis is een buis gemaakt van gebakken klei. Deze buizen werden door de pottenbakkers zelf gemaakt. Bij opgravingen zijn veel overblijfselen van deze oude waterleidingen gevonden. Wist je trouwens dat de carnavalsvereniging van de Zeilberg De Pottenbakkers heet?
Met paard en wagen de heuvel op
De bocht hier in de Kulertseweg is er niet zomaar! Hier kruist de weg de Peelrandbreuk.
Vroeger was dit een lastige plek om te beklimmen met paard en wagen, maar de bocht hielp om de helling te overwinnen. Net als in de bergen. Wist je dat deze bocht ook een belangrijke rol speelt in de waterhuishouding van de Peel? Door de bocht stroomt regenwater makkelijker naar lager gelegen gebieden, waar het wordt opgevangen. Dat is weer belangrijk voor de natuur in dit unieke gebied.
Bij De Ossenbeemd is nog veel meer te ontdekken
Krijg je geen genoeg van de Peelrandbreuk? Of wil je zo'n kannenbuis met eigen ogen zien?
Bij Natuur- en milieucentrum De Ossenbeemd, het startpunt van deze route, vind je een kleine tentoonstelling over de Peelrandbreuk. Je kunt er een film bekijken, en je kunt lakprofielen zien, die tonen hoe de Peelrandbreuk er onder de grond uitziet. Buiten geeft een waterpeilmeter de stand van het grondwater aan en kun je het Peelrandbreuk-spel “Wat hoor bij wat?” spelen. Dus hup, terug naar de start!
GPS-fout
Je browser heeft geen toestemming om GPS te gebruiken en/of je exacte locatie te bepalen. Activeer deze instellingen en tik daarna op Check GPS om het opnieuw te proberen.
Welkom in Deurne!
Een verborgen wereld vol geheimen wacht op je. Volg de gele route, luister aandachtig naar de verhalen en ontrafel de mysteries van Breukenland. Ben jij klaar voor het avontuur?
Je bent te ver weg
Je bent buiten het speelgebied. Loop een stukje terug of ga naar start. De app wordt dan vanzelf weer actief.
Missie voltooid
Gefeliciteerd, je hebt alle punten gevonden en de volle score behaald! Daar mag je trots op zijn. Wil je de verhalen thuis nog eens nalezen? Dat kan! Kijk dan op de pagina van dit speelgebied.